Wat is auteursrecht?
Als student journalistiek heb je zowel tijdens je studie als later in het werkveld veel te maken met auteursrecht. Auteursrecht is een recht dat automatisch ontstaat bij werk wat creatief en origineel is. Denk bijvoorbeeld aan geschreven teksten, muziek, foto’s of video’s. Door dit recht mag iemand anders niet zomaar een foto publiceren die jij hebt gemaakt. Hetzelfde geldt ook in een omgekeerde situatie: jij mag niet zomaar werk gebruiken wat gemaakt is door iemand anders.
Er zijn twee duidelijke situaties wanneer je extern werk wel mag gebruiken. Dit is wanneer het werk valt onder een Creative Commons-licentie of wanneer je expliciet toestemming hebt, per mail, van de maker of rechthebbende. In beide gevallen moet je de bron vermelden.
Boetes
Als je toch auteursrechtelijk beschermd werk gebruikt zonder toestemming, kan de maker de schade op jou verhalen. Niet alleen de kosten van gemiste inkomsten, maar ook eventuele kosten van een schikking of rechtszaak. Dit kan gemakkelijk tot in de duizenden euro’s oplopen.
Wanneer mag je externe muziek gebruiken?
Bij muziek moet er extra rekening worden gehouden met BumaStemra (auteursrechten organisatie) en SENA (naburige rechten organisatie). Gelukkig geldt hier ook dat je wel gebruik mag maken van muziek voorzien van een Creative Commons-licentie.
Verder is het mogelijk om sommige artiesten een live uitvoering te laten spelen in de radio of tv-uitzendingen. Er moet hiervoor aan twee voorwaarden worden voldaan. De eerste voorwaarde is dat deze artiest niet aangesloten mag zijn bij BumaStemra. De tweede is dat de artiest expliciet toestemming geeft per mail.
Vraag in deze mail of ze toestemming verlenen voor het opnemen van de uitvoering. Vraag ook om toestemming voor het beschikbaar stellen van deze uitvoering op de platvormen van de School voor Journalistiek Utrecht. Bewaar deze toestemming goed zodat je later altijd kunt aantonen dat er een akkoord op gegeven is.
Creative Commons-licenties zijn er in diverse varianten. Ze worden samengesteld uit één of meerdere van de volgende lettercombinaties:
BY = By Attribution (Naamsvermelding).
Dit houdt in dat je verplicht bent om bij gebruik van dit materiaal aan naamsvermelding te doen onderaan het artikel waarin je dit materiaal gebruikt. Gebruik je het in een TV uitzending? Dan dient de naamsvermelding ook in beeld gebracht te worden.
SA = Share Alike (Gelijkdelen).
Dit houdt in dat dit materiaal alleen gebruikt mag worden in andere Creative Commons producties. Wij publiceren op SvJMedia onder een Creative Commons licentie dus dit is voor ons geen probleem.
NC = NonCommercial (Niet Commercieel)
Dit houdt in dat het materiaal alleen gebruikt mag worden in producties zonder commercieel oogmerk. Wij zijn niet commercieel dus ook hier is het geen probleem.
ND = NonDerivatives (GeenAfgeleideWerken)
Dit houdt in dat je het materiaal alleen mag gebruiken in exact de aangeleverde vorm. Bij audio mag je er dan bijvoorbeeld niet in knippen en geen ander geluid overheen zetten. Bij een foto mag je er dan geen andere uitsnedes van maken, de kleuren niet aanpassen etc.
Kort gezegd betekend dit vaak dat het voor ons type van producties onbruikbaar is. Gelukkig komt dit niet veel voor.
Door gebruik te maken van het citaatrecht kun je in uitzonderlijke gevallen gebruikmaken van auteursrechtelijk beschermd werk.
In dit geval dient het gebruikte fragment een rechtstreekse relevantie te hebben tot de productie (er moet dus ook in spraak naar verwezen worden) én de lengte van het fragment moet in proportie staan tot de relevantie.
Omdat er snel discussie kan ontstaan over citaatrecht en proportioneel gebruik, raden wij af om op deze manier auteursrechtelijk beschermd werk te gebruiken voor eigen producties. Wil je toch onderzoeken wat de mogelijkheden zijn, neem dan contact op met auteursrecht@hu.nl
Voor video: zorg dat je zowel de website en de maker vermeld zolang de foto of video in beeld is. Doe dit via een duidelijk leesbare tekst, onderaan in beeld.
Vervolgens moet je deze bron ook melden bij het online artikel dat je plaatst. Vermeld hier de website, de maker en het type Creative Commons-licentie.
Voor audio: bij het online zetten van jouw audioproductie zet je de volgende tekst bij jou artikel:
In de audioreportage is de volgende muziek gebruikt:
Naam van de artiest + Titel van de track
URL van waar je de track gevonden hebt
Type CC-licentie
Controleer wel altijd bij elke track die je wil gebruiken of er CC bij staat als licentietype!
https://www.chosic.com/free-music/creative-commons/
https://incompetech.com/music/royalty-free/music.html
Site van Kevin MacLeod, muziek vooral bekend van TikTok filmpjes etc.
https://freemusicarchive.org/home
Wat minder lekker werkende site, maar ook nog een prima bron.
https://www.joshwoodward.com
Site van een Singer songwriter uit de US. Tracks zijn verkrijgbaar met en zonder zang.
https://marcvdmeulen.com/royalty-free-horror-music
Als je op zoek bent naar spannende / thriller muziek dan is Marc van der Meulen een absolute aanrader!
https://filmmusic.io
Enorm grote database.
https://freesound.org/
Voor geluiden/geluidseffecten
Websites waar je extra moet opletten maar die je wel kunt gebruiken:
– https://unsplash.com/ Let op! Gebruik hier geen afbeeldingen van Unsplash+. Hier moet je namelijk een licentie voor kopen.
– https://pixabay.com Let op! Gebruik geen audio van Pixabay. Gebruik hier ook geen afbeeldingen van hun sponsors zoals iStock. Hier moet je namelijk een licentie voor kopen.